Transparantie Openbaar Bestuur een verboden woord in Noordoostpolder
'De lange weg naar de benoeming van een nieuwe burgemeester.'
Emmeloord, 26 oktober 2020 | Het kan verkeren. Als je door omstandigheden je rol als raadslid tijdelijk niet hebt kunnen vervullen, hoop je dat alles goed blijft gaan...Je draagt je taken over en dat was het dan... Niets bleek minder waar. Nog geen vijf maanden later, oktober 2019, wierp de burgemeester de handdoek, tot mijn en veler verrassing, in de ring. Niet voor het college van BenW, dat bleek al langer van zijn aangekondigde vertrek op de hoogte te zijn in tegenstelling tot hetgeen de loco-burgemeester de bevolking van Noordoostpolder wilde doen geloven in een blamerend optreden voor Omroep Flevoland.
De raadsleden moesten het doen met een statement van de burgemeester, enige tijd later gevolgd door een memo vanuit het college. De onduidelijkheid over zijn vertrek, aangewakkerd door de insinuaties over ongewenst gedrag, was voor raadspartijen ONS, PvdA en SP reden voor nader onderzoek hetgeen door alle andere partijen werd geblokkeerd. Zij verwachtten dat de commissaris van de koning de nieuw aan te stellen interim-burgemeester een adequate 'onderzoeksopdracht ' zou meegeven.
COMMISSARIS VAN DE KONING (CDK)
Als Leen Verbeek (CdK) oktober 2019 wordt ingeschakeld stelt hij de oud CDA-wethouder van Dronten en oud-burgemeester van Meppel, Jan Westmaas, aan als interim-burgemeester. Hij kreeg een stevige opdracht mee. Citaat CdK: "...Hij moet kijken naar de verhoudingen tussen het College, de Raad en de ambtelijke organisatie en de positie van de burgemeester daarin. Daarover wil ik een terugrapportage hebben in de vorm van een ambtsbericht en pas dan gaan we praten over het profiel van de nieuwe burgemeester..."
Tot op heden is er formeel nog geen enkele verbetervoorstel gepresenteerd aan de raad. (Lees opdracht 3 van de onderzoeksopdracht) Aanvullend staat er op de site van de gemeente Noordoostpolder vermeld: "Onder autonome verantwoordelijkheid van de waarnemend burgemeester zal de verkenning worden uitgevoerd en wordt deze besproken met het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad."
Dat een burgemeester vertrekt kan gebeuren. Ruim 30% van de wethouders maakt de job in vier jaar immers ook niet af. Maar daarmee werd er nog geen initiatief gecreëerd om openheid van zaken te geven. Integendeel, de bekende deksel wordt langzaam op de doofpot geschoven. Sterker nog, de CdK is stellig op 22 oktober jl. richting Omroep Flevoland. Hij brengt niets naar buiten! Er komt geen schriftelijk verslag en interim-burgemeester Westmaas mag volstaan met een mondeling ambtsbericht aan de CdK. Het raadsvoorstel van 19 oktober 2020 van het College van BenW aan de gemeenteraad was een voorstel om alsnog alle stukken omtrent het vertrek van de burgemeester als geheim te bekrachtigen. Dit naar aanleiding van een WOB-verzoek van De Stentor. Ook op die wijze kon er geen openheid van zaken meer worden gegeven van wat zich nu exact afspeelde tussen de burgemeester, zijn College en de ambtelijke dienst. Niet door de memo, noch door het verslag van de gehouden raadsvergadering aansluitend op het vertrek van de burgemeester. De documenten blijven, ondanks het WOB-verzoek, geheim zo besluiten o.a. alle coalitiepartijen. "Het zou te beschadigend voor betrokkenen zijn". Niets is echter mijn inziens minder waar! Er was al iemand ernstig beschadigd en dat was juist onze burgemeester.
TRANSPARANTIE
Er is een duidelijke rolverdeling tussen de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders. De taken van de gemeenteraad staan namelijk in de Gemeentewet. De raad heeft bijvoorbeeld het recht om onderzoek te doen naar het bestuur van het college van burgemeester en wethouders. Deze verdeling staat in de Wet dualisering gemeentebestuur.
Dat heeft alles te maken met transparantie van het openbaar bestuur in relatie tot de rol als raadslid. Het onderzoek heeft interim-burgemeester Westmaas in opdracht van de CdK uitgevoerd. Mag de raad daar dan de uitkomst van weten en is die dan publiekelijk? Waarom zou je het niet willen delen met de raad? Zij is immers het hoogste orgaan.
REKENKAMERONDERZOEK
Na het plotselinge vertrek van onze burgemeester verscheen er parallel een 'vernietigend' rapport, opgesteld door de onafhankelijke Rekenkamer, "De gemeenteraad weer aan zet, passend organiseren en de rol van de gemeenteraad ". De Rekenkamercommissie had als taak het proces "Passend Organiseren" te onderzoeken. Ook de huidige 'bestuurscultuur' kwam daarbij aan de orde. Het rapport bevatte een aantal ernstige conclusies en aanbevelingen. Zoals: "De ambtenaren hebben de leiding, niet het College en de Raad opereert zwak." Over de conclusies nadien waren de coalitiepartijen eenduidig in hun verklaring in de raad, ze herkenden zich er niet in. Dit in tegenstelling tot hetgeen de burgemeester bij zijn vertrek aangaf. "Dat er (bestuurlijke)problemen waren in zijn directe werkomgeving", zo stelde hij.
Nog merkwaardiger wordt het als het college van burgemeester en wethouders schrijft in een reactie op het rekenkamerrapport zich in hoofdlijnen te kunnen herkennen in de conclusies en de aanbevelingen van het rapport. Daarmee erkent het college dat er een 'sterke ambtelijke sturing', een 'meesturend College' en een 'afwachtende Raad' is.
Maar er is meer... er is sprake van een enigszins monistische verhouding tussen de raad en college en de verhoudingen zijn gepolariseerd zo staat er in het rapport. Dat bleek al in oktober 2019 toen de coalitiepartijen bij het vertrek van de burgemeester het college ten volle steunde.
RAAD, KIES POSITIE!
Tijdens de 'behandeling' van het Rekenkamer rapport in de Raad werd er hoofdzakelijk gesteggeld over de 'acceptatie' van het rapport, niet over de daadwerkelijke inhoud! Onder leiding van interim-burgemeester Westmaas werd het rapport niet inhoudelijk besproken maar moest er vooral "vooruit" worden gekeken. Volgens mij een onjuiste gang van zaken. Een Raad dient de conclusies en aanbevelingen inhoudelijk te bespreken, te wegen en te beoordelen en daaruit lering te trekken voor de toekomst om daarop aansluitend een adequate herstelperiode in te lassen en de verbeteringen te monitoren, onder begeleiding en toeziend oog van de Voorzitter van de Raad, de interim-burgemeester Westmaas. Dat is immers haar rol! Dat was een deel van de opdracht die Westmaas als taak van de CdK heeft meegekregen.
"....Hij moet kijken naar de verhoudingen tussen het college, de raad en de ambtelijke organisatie en de positie van de burgemeester..."
Verbinding is een van de kernkwaliteiten wanneer de Raad zijn bestuurlijke rol vervult. Een raadslid geeft immers vanuit zijn rol als politicus en vanuit de bestuurlijke rol van de Raad invulling aan zijn volksvertegenwoordigende, kaderstellende en controlerende rol.
De recente cursus aan de raad, gedoceerd door o.a. Professor Voermans, is geen oplossing voor de achterliggende problematiek. Het moge dan een welkome aanvulling zijn op de "rol van de Raad" en het "functioneren van een raadslid", maar daarmee los je de onderliggende bestuursproblemen niet op. Het gaat niet om de macht, maar om als bestuurders -College en Raad-, ten dienste van de bevolking te staan! Dat daarbij ondersteuning van de ambtelijke dienst een feit is, is evident. Maar de rollen, taken, bestuurlijke en ambtelijke verantwoordelijkheden moeten helder zijn. Dus moeten de problemen worden geëvalueerd met de raad zoals geconstateerd in rekenkamerrapport. Daarbij horen mijn inziens ook de mogelijke bevindingen en aanbevelingen die Westmaas aan de CdK zal doen uitbrengen. Dat moet de Raad van zichzelf willen eisen.
NIEUWE BURGEMEESTER.
Hoe ernstig de situatie ook, de Noordoostpolder moet bestuurd worden. Linksom of rechtsom. Dat besef vraagt om een burgemeester die inzicht moet hebben in hetgeen zich in de Noordoostpolder heeft afgespeeld. Net doen of je neus bloedt zou zeer onverantwoordelijk zijn. Hij of zij zal zich zeer nauwgezet op de hoogte moeten stellen van de bestuurlijke mores in de gemeente Noordoostpolder. Daartoe behoren de constateringen die gedaan zijn door de interim-burgemeester Westmaas en de verbeteringen die zijn aangedragen door de Rekenkamer. "Je kan niet regeren in de toekomst als je de geschiedenis niet kent. Dat is vragen om ongelukken." Maar, niet onbelangrijk...welke opvolging is er door het college van BenW aan het rekenkamerrapport "De gemeenteraad aan zet, Passend Organiseren" gegeven? Wat is er met de aanbevelingen en de conclusies gedaan?
De Raad heeft daar nog niets over gerapporteerd gekregen! De Raad weet dus niet in hoeverre er verbeteringen zijn doorgevoerd. En dat terwijl de Raad het hoogste orgaan is!
Ik benijd de vertrouwenscommissie niet.
Een solliciterende burgemeester zal waarschijnlijk meer vragen hebben aan de vertrouwenscommissie dan andersom. Het ligt voor de hand dat hij een zoekopdracht op Google invoert met de termen Burgemeester en Noordoostpolder. Dat betekent dat de Raad ook buitengewoon goed op de hoogte moet zijn wat er gespeeld heeft. Zij heeft immers een afvaardiging in de vertrouwenscommissie. Nog afgezien van de informatiebehoefte die de bevolking nog steeds heeft over het vertrek van haar burgemeester vorig jaar. Echter, nu wordt zij wel gevraagd om wederom mee te denken over een profielschets van de nieuwe burgemeester. Blijkbaar matchte het vorige profiel dus niet met de bestuurscultuur in de Noordoostpolder... maar waarom dan niet? Op deze vraag zal zeker vooraf een antwoord moeten worden gegeven al is het maar om succesvol een kandidaat voor te dragen.
De vertrouwenscommissie draagt een nieuwe burgemeester voor aan de Raad, die aansluitend een aanbeveling doet aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De Kroon benoemt.
Als bestuurlijke waarborging voor de toekomst van onze Noordoostpolder, daarbij in acht nemende een dosis wijsheid, verwacht ik dat de Raad vooraf goed geïnformeerd wordt wat zich daadwerkelijk afspeelt.
RESUMÉ
Ondergetekende zal het Rekenkamerrapport "De gemeenteraad weer aan zet, passend organiseren en de rol van de gemeenteraad" namens de fractie ONS opnieuw trachten te agenderen. Daarnaast is het Ambtsbericht van Westmaas aan de CdK dus een belangwekkend document met betrekking tot de zoektocht naar een nieuwe burgemeester. In het verlengde van onze controlerende taak zal ik eveneens vragen naar openbaarmaking van dit document. Ook zal de ONS Noordoostpolder fractie een motie overwegen om openheid van zaken te verkrijgen over hetgeen Westmaas heeft aangetroffen. Vragen zoals: 'Wat heeft de interim-burgemeester ambtelijk en bestuurlijk aangetroffen? Wat is zijn analyse? Welk verbetertraject heeft de burgemeester daarbij voor ogen gehad?
Welke oplossingsrichting heeft hij daarbij gekozen?'
Al is het maar om wederom geen "verweesde samenleving " te krijgen, voor het geval het weer mis zou gaan. Daar is immers al genoeg over geschreven.
Ik wens de vertrouwenscommissie veel "wijsheid, kracht en schoonheid" toe!
Berthoo Lammers.
Fractievoorzitter ONS Noordoostpolder.
Geraadpleegde bronnen:
https://www.omroepflevoland.nl/nieuws/174746/burgemeester-harald-bouman-neemt-per-direct-binnen-een-jaar-ontslag
https://raad.noordoostpolder.nl/nieuws/de_heer_jan_westmaas_is_per_15_oktober_benoemd_tot_waarnemend_burgemeester_/
https://www.omroepflevoland.nl/nieuws/174982/jan-westmaas-nieuwe-waarnemend-burgemeester
https://d5ms27yy6exnf.cloudfront.net/docs/200423_rapport_rekenkamer_Noordoostpolder_E52B34D51F429E4BC125855300447722.pdf
https://www.raadsleden.nl/sites/www.raadsleden.nl/files/documenten/de_bestuurlijke_rol_van_de_raad.pdf (pag 7)
De verweesde Samenleving, Prof. Dr. W.S.P. Fortuyn